Ánh sáng mặt trời khiến da bị nám, lão hóa, tàn nhang, cháy nắng, chứ không chỉ gây đen da như nhiều người vẫn lầm tưởng. Bài viết phân tích góc độ chuyên sâu để bạn thấy rõ vì sao chúng ta cần bảo vệ da và dùng kem chống nắng mỗi ngày.
Tia UV là gì?
Như bạn đã biết, mặt trời phát ra bức xạ UV, cùng với bức xạ hồng ngoại và ánh sáng nhìn thấy.
UV có thể được chia thành 3 loại theo năng lượng của chúng, tỷ lệ nghịch với bước sóng:
UVC (Bước sóng 100-280 NM)
Đây là loại tia UV có hại nhất, có năng lượng cao nhất và bước sóng thấp nhất. Nhưng may mắn thay, UVC gần như bị chặn hoàn toàn bởi bầu khí quyển và tầng ozon nên chúng ta không cần quá lo lắng về vấn đề này. Nó còn được gọi là UV diệt khuẩn vì nó có thể được sử dụng để tiêu diệt vi khuẩn trong các quy trình khử trùng.
UVB (Bước sóng 280-315 / 320 NM)
UVB là loại tia cực tím mà bạn có thể nghe nói về nhiều nhất. Khoảng 90% tia UVB từ mặt trời bị tầng ôzôn hấp thụ. Điều đó có nghĩa tia UVB là vấn đề lớn đối với người Úc và những người sống gần Nam Cực vì họ ở gần lỗ thủng ôzôn ở Nam Cực.
UVB gây ra cháy nắng và ung thư da, nhưng phần lớn nó bị chặn bởi kính cửa sổ thông thường. Nó cũng là loại tia UV tham gia vào quá trình sản xuất vitamin D trên da. UVB mạnh nhất vào mùa hè và vào giữa ngày.
UVA (Bước sóng 315 / 320-400 NM)
UVA xuyên qua bầu khí quyển tốt hơn UVB và UVC, tạo ra ~ 95% bức xạ UV đến Trái đất. Nó cũng thâm nhập sâu hơn vào da của bạn so với UVB.
UVA hình thành các gốc tự do phản ứng mạnh trong da, chúng phản ứng ngẫu nhiên với bất cứ thứ gì xung quanh - ví dụ như protein, DNA và lipid của da. Tổn thương này dẫn đến các nếp nhăn và làn da trông già nua, cũng như các khối u ác tính chết người .
Tia UVA hoạt động mạnh tại mọi thời điểm, gần như không có sự thay đổi nhiều theo thời gian trong ngày hoặc theo mùa, vì vậy nên bạn cần bảo vệ da ngay cả khi trời không nắng hoặc nhiều mây âm u.
Khả năng xuyên thấu của tia UVA cũng rất đáng sợ - nó có thể xuyên qua kính, như kính trong cửa sổ bên ô tô của bạn, đó là lý do tại sao có rất nhiều nếp nhăn và ung thư da không đối xứng xuất hiện. Tác hại của tia UVA là nguyên nhân gây ra nếp nhăn bất đối xứng trên tài xế xe tải kỳ cựu này:
Anh ấy đã lái một chiếc xe tải trong 28 năm, với ánh nắng mặt trời chiếu qua cửa sổ và chiếu trực tiếp vào một bên mặt của anh ấy, còn bên mặt còn lại chỉ nhận được ánh sáng mặt trời gián tiếp – bạn có thể thấy sự khác biệt trong quá trình lão hóa da là rất lớn!
Ngay cả khi bạn không bao giờ đi biển hoặc nằm phơi nắng, bạn vẫn sẽ bị ảnh hưởng bởi tia UVA - người ta ước tính rằng 80% tác hại của tia UVA đến từ việc tiếp xúc hàng ngày, trong các hoạt động như đi bộ, lái xe và thậm chí ngồi gần cửa sổ.
Bảo vệ da khỏi tác hại của tia UV như thế nào?
Khi lựa chọn kem chống nắng, bạn hãy quan tâm tới các chỉ số chống nắng: SPF, PPD, PA, Broad Spectrum vì đây là những chỉ số nói lên khả năng chống nắng.
Đọc thêm: Hướng dẫn cách đọc các chỉ số SPF, PA, PPD, Broad Spectrum trên kem chống nắng
Mặt khác, kem chống nắng không phải là cách bảo vệ chống nắng tốt nhất - nhiều loại không có khả năng bảo vệ da khỏi tia UV hoàn toàn vì bạn không thoa lại kem hoặc thoa kem chống nắng quá ít không đủ lượng yêu cầu. Vì vậy, cách bảo vệ da tốt nhất là kết hợp kem chống nắng với các biện pháp sau:
- Mặc quần áo chống nắng, đội mũ và đeo kính râm. Mũ đặc biệt tốt để bảo vệ da đầu của bạn – bởi chắc chắn bạn không thể bôi kem chống nắng lên da đầu!
- Tìm bóng râm và tránh tiếp xúc với ánh nắng mặt trời vào thời gian cao điểm. Tia UV phản xạ vẫn sẽ gây ra thiệt hại, nhưng ít hơn tia UV trực tiếp.
Đọc thêm: Kem chống nắng hoạt động như thế nào?
Tài liệu tham khảo:
Gordon JR & Brieva JC, Unilateral dermatoheliosis, N Engl J Med 2012, 366, e25. DOI: 10.1056/NEJMicm1104059.
Sayre RM et al., Commentary on ‘UVB-SPF’: the SPF labels of sunscreen products convey more than just UVB protection, Photodermatol Photoimmunol Photomed 2008, 24, 218-20. DOI: 10.1111/j.1600-0781.2008.00360.x.
Wang SQ et al., Comparison of ultraviolet A light protection standards in the United States and European Union through in vitro measurements of commercially available sunscreens, J Am Acad Dermatol 2017, 77, 42-47. DOI: 10.1016/j.jaad.2017.01.017.
Osterwalder U & Herzog B, The long way towards the ideal sunscreen – where we stand and what still needs to be done, Photochem Photobiol Sci 2010, 9, 470-81. DOI: 10.1039/b9pp00178f
