Tantrum – Khủng hoảng khóc lóc ăn vạ ở trẻ 1-5 tuổi. Cách xử lý giúp trẻ phát triển kỹ năng kiểm soát cảm xúc và thể hiện ý muốn của bản thân.
Tantrum – Có lẽ ba mẹ nào cũng từng trải qua cảm giác bất lực khi nhìn thiên thần nhỏ đáng yêu của mình lăn lộn giãy khóc ở quầy kẹo siêu thị. Đặc biệt là ở độ tuổi từ 1-5 tuổi. Ở bài viết này, Bedauplace sẽ giới thiệu về khái niệm Tantrum để ba mẹ tìm hiểu về những cơn ăn vạ này. Và làm cách nào để trẻ có thể kiểm soát cảm xúc, cũng như hướng giáo dục trẻ đúng cách trong trường hợp này nha.
1. Tantrum là gì?
Định nghĩa:
Tantrum là thuật ngữ mô tả hành vi bướng bỉnh, la hét, khóc đòi, đánh lại cha mẹ, nằm khóc ăn vạ. Tantrum thường xảy ra ở trẻ nhỏ trong độ tuổi từ 1 – 5 tuổi. Theo Viện Hàn Lâm Nhi Khoa Mỹ, Tantrum là 1 hành vi bình thường trong giai đoạn phát triển của trẻ. Nguyên nhân là do trẻ chưa có đủ ngôn ngữ và nhận thức để diễn đạt điều trẻ muốn hay không muốn.
Cơn bão tantrum kéo đến khi nào?
Trong thực tế, trẻ thường dùng tantrum khi chưa thể sử dụng ngôn ngữ để diễn đạt được hết ý muốn. Ví dụ khi trẻ muốn thông báo cho ba mẹ biết trẻ gặp khó khăn (không biết cách chơi đồ chơi), để đạt được điều trẻ muốn (đòi mua kẹo ở siêu thị), không muốn tham gia một hoạt động (không muốn đi tắm).
Ba mẹ là người có thể giúp trẻ học được những bài học sau mỗi lần tantrum. Những bài học đó giúp trẻ phát triển những kỹ năng như kiểm soát cảm xúc, phát triển nhận thức và thể hiện rõ ràng những điều muốn và không muốn.
2. 5 cấp độ của Tantrum:
GS.Potegal M., ĐH Minnesota, Mỹ đã đưa ra 5 cấp độ của cơn lốc Tantrum mà trẻ sẽ đi qua:
Cấp độ 1: Giận dữ
Trẻ sẽ bắt đầu la hét hoặc khóc rất lớn. Hoặc trẻ có thể trút cơn giận dữ vào đồ vật, bản thân mình hoặc người khác. Thời gian này diễn ra khá ngắn, trừ khi có ai đó tác động vào trẻ. Phụ huynh cần xác định và tách trẻ khỏi “tác nhân gây giận” như đồ chơi, tivi hoặc người chọc ghẹo…
Cấp độ 2: Bùng nổ cảm xúc giận dữ và buồn bã
Trẻ có các phản ứng buồn bã xen lẫn tức giận như mếu máo, khóc và giẫy giụa. Thời gian này diễn ra khá dài, chiếm 40% tổng thời gian tantrum của trẻ. Phụ huynh cần cực kỳ bình tĩnh. Hãy để trẻ tự giải tỏa hết nguồn năng lượng tiêu cực. Miễn là không để xảy ra hành động gây nguy hiểm cho trẻ hay người xung quanh.
Cấp độ 3: Đừng đụng vào con
Trẻ bắt đầu giận lẫy, không muốn ai chạm vào mình và có xu hướng muốn ở một mình. Trẻ sẽ giãy nảy lên khi bạn cố chạm vào hoặc dỗ dành bé. Thời gian diễn ra khá ngắn, chiếm 10% tổng thời gian tantrum. Ba mẹ chỉ cần ở đó quan sát nhưng không cố gắng dỗ dành, xoa dịu.
Cấp độ 4: Con cần được ôm
Trẻ bắt đầu giảm thái quá và nhìn ngó xung quanh. Cơn khóc có thể vẫn còn, nhưng trẻ chịu khó nín khóc khi nghe ai đó nói đến mình. Thời gian này cũng khá ngắn, chỉ tầm 10%. Cảm xúc tiêu cực gần như đã qua đi. Đây là lúc trẻ bắt đầu bình tĩnh và bắt đầu chú ý đến xung quanh. Lúc này, ba mẹ chỉ cần ôm hoặc hôn để thể hiện sự đồng cảm.
Cấp độ 5: Hết giận
Một chu trình Tantrum thường kéo dài 60 phút. Sau đó trẻ sẽ dần quay lại với hoạt động bình thường, quên đi cơn giận. Ở giai đoạn này, ba mẹ có thể trò chuyện và khuyên bảo về việc đã xảy ra. Việc này giúp trẻ nhận ra bài học và ngoan hơn. Não bộ trẻ nhỏ khó có thể giận giữ hơn 1 tiếng đồng hồ vì trẻ luôn trong trạng thái học hỏi cảm xúc. Bạn để ý trẻ sẽ quên và chơi lại bình thường.
3. Ba mẹ giúp bé vượt qua khỏi khủng hoảng cảm xúc:
Ba mẹ có thể tham khảo 3 phương pháp giúp trẻ phát triển sau mỗi cơn lốc tantrum.
3.1 Phương pháp Distraction – Đánh lạc hướng:
Hướng trẻ đến 1 sự chú ý khác.
Sử dụng phương pháp này như thế nào?
Các bé thường có sự tập trung rất ngắn. Do đó, ba mẹ có thể sử dụng phương pháp đánh lạc hướng. Đánh lạc hướng ở bé lớn sẽ không hiệu quả, mà còn làm tantrum kéo dài.
Một số hoạt động đánh lạc hướng thông dụng:
Khi bé đòi món đồ chơi nào đó, hãy bế bé sang hướng khác để chuyển hướng chú ý của trẻ. Lúc này, ba mẹ hãy mô tả 1-2 câu về hướng mới để trẻ quên món đồ chơi trước đó. Tránh hứa hẹn sẽ mua món khác hoặc mua lúc khác. Điều này làm trẻ khó bị đánh lạc hướng.
Khi trẻ đòi thiết bị điện tử như điện thoại, ipad hay TV, ba mẹ hãy chạy 1 đoạn video tải sẵn 1 phút và tắt wifi. Sau khi bé xem hết 1 phút thì video tự tắt. Với promote TV bạn có thể tháo pin. Khi trẻ cảm thấy mất hứng với những thiết bị “dỏm” bạn đưa, trẻ có thể quấy khóc. Lúc này bạn mang 1 vài món đồ chơi có nhạc hoặc trống để đánh lạc hướng bé.
3.2 Phương pháp 1-2-3 Go & Magic:
Phương pháp này nên dùng khi trẻ dây dưa trong 1 hoạt động nào đó.
Sử dụng phương pháp này như thế nào?
Ba mẹ có thể quy ước 1 khoảng thời gian nhất định để trẻ hoàn tất phần công việc còn lại. Thời gian quy định nên ngắn khoảng 1-3 phút. Hết số phút quy ước, trẻ cần phải kết thúc công việc. Ví dụ: “Con sẽ có 3 phút để cất những quyển truyện lên kệ. Sau 3 phút nếu con không cất, con sẽ không được xem những quyển truyện này từ bây giờ đến sáng mai”.
Để thành công, bạn nên giữ đúng quy ước. Trước những giây cuối, ba mẹ nên nhắc bé 1 lần duy nhất cũng là cuối cùng. Sau thời gian đó, ba mẹ thực hiện quy ước với khuôn mặt nghiêm nghị. Nếu bé giữ đúng quy ước, ba mẹ nên khen ngợi và động viên bé.
Nếu trẻ phá vỡ quy ước và bắt đầu xuất hiện cơn lốc tantrum, ba mẹ có thể dùng công cụ time-out bên dưới.
3.3 Phương pháp Time-out
Nếu ba mẹ sử dụng phương pháp số 1 hoặc số 2 không thành công, ba mẹ có thể sử dụng phương pháp Time-out. Time-out cũng có ích trong một số trường hợp khi trẻ có hành động nguy hiểm. Ví dụ như trẻ nghịch ổ điện hoặc tự ý chạy ra đường.
Sử dụng phương pháp này như thế nào?
Quy ước trước với trẻ một nơi trong nhà gọi là “Góc bị phạt”. Có thể là 1 chiếc ghế ở góc tường hoặc 1 khu vực nào đó yên tĩnh. Khu vực này phải xa các thứ dễ chi phối như TV, giường hoặc khu vực nhà đang sinh hoạt. Ba mẹ cũng sẽ nói trước với trẻ: “Khi con phạm luật, con sẽ phải vào góc bị phạt này. Mẹ sẽ không nói chuyện với con trong suốt thời gian bị phạt”.
Khi trẻ vi phạm, bạn bế bé hoặc yêu cầu bé vào ngay góc bị phạt. Ba mẹ cho trẻ biết lí do ngắn gọn tại sao con lại bị phạt. Ví dụ: “Bin, con hãy vào đứng im lặng vào góc tường trong 2 phút vì con vừa ra ngoài mà không xin phép mẹ”. Lúc này thái độ của bạn phải nghiêm. Bạn không nên đôi co, la mắng hay chấp nhận lời xin lỗi của bé khi lệnh bị phạt đã ra. Số phút trẻ ở trong vùng này bằng số tuổi con bạn. Ví dụ, bé 2 tuổi thì sẽ ở đây 2 phút.
Sau khi thời gian phạt kết thúc, ba mẹ hãy nói chuyện chi tiết hơn cho bé nghe tại sao con lại ngồi đây và làm sao để lần sau con không ngồi ở đây nữa.
4. Quy luật tantrum – Nên và không nên khi xử lý khủng hoảng của trẻ
Những cách làm chưa đúng của cha mẹ
Sai lầm thứ 1:
Khi trẻ tantrum cấp độ 1 hoặc 2, cha mẹ lo lắng và dụ dỗ bé bằng đồ chơi để bé quên cơn giận dữ. Biểu hiện bất thường ở đây là bé chuyển gấp gáp cảm xúc qua cấp 3 đến cấp 5, mà không qua cấp 4. Trẻ không bao giờ biết cảm xúc được yêu thương, mà trẻ sẽ hiểu cứ tantrum hét lớn (cấp độ 1) hoặc khóc ăn vạ (cấp độ 2) thì sẽ được ba mẹ chiều ý. Do đó, lần tantrum khác bé sẽ vẫn luôn nằm ở cấp độ 1 hoặc 2.
Sai lầm thứ 2:
Khi trẻ vừa tantrum cấp độ 1 hoặc 2, bạn hét/la lớn/đánh bé, như kiểu “im ngay/nín ngay”. Điều này sẽ làm cấp độ 2 kéo dài, không thể dứt và nếu kết thúc bằng đòn roi thì bé sẽ chỉ mãi dừng ở cấp độ này cho mỗi lần sau.
Sai lầm của cha mẹ là khi tantrum mới ở cấp độ 1, 2 đã quát bé
Điều cha mẹ cần làm khi Tantrum xảy ra và làm sao để bé ngoan hơn?
Tantrum là 1 giai đoạn hầu như các bé đều có thể trải qua, gồm 5 cấp độ. Trong đó, cấp độ 1,2,3 là những cấp độ mà chúng tôi gọi là “tránh tác động” vì đây là một trạng thái mà bé trải qua, suy nghĩ và tự điều chỉnh cảm xúc của bé. Mọi tác động vào giai đoạn này đều làm bé giữ cấp độ đó quá lâu. Cấp độ thứ 4 là thời điểm tốt nhất để bạn cho lời khuyên, răn dạy và yêu thương.
Lời khuyên dành cho cha mẹ khi xử lý tantrum của trẻ
1. Hãy cắt ngay nguồn năng lượng gây ra tantrum, đừng lo lắng khi tantrum quá đà ở cấp độ 1,2 và 3. Bạn chỉ đơn thuần im lặng, và cất những món đồ/giải quyết tình huống gây ra sự tantrum của bé.
2. Bạn phải đủ cứng rắn và kiên nghị trong suốt thời gian tantrum diễn ra ở cấp độ 1,2 và 3
3. Bạn không được khuyên là dùng đồ chơi hay dụ dỗ bé vì làm vậy bé sẽ không học được cách chấp nhận và thay đổi trong cảm xúc.
4. Khi bé ở cấp độ 4, bạn có thể nói chuyện và đừng ngại cho bé cái ôm và tha thứ
Khi tantrum ở cấp độ 4 hãy nói chuyện và cho bé những cái ôm tha thứ
Trẻ con có tantrum là bình thường, vì trẻ sẽ cần trải qua nó như cách tôi luyện. Nhưng cách cha mẹ ứng xử và xử lý sự bướng bỉnh của trẻ cần đúng thời điểm, kiên nhẫn và đủ nghiêm nghị. Tantrum sẽ qua đi nhưng sẽ mang những bài học lớn về cách sống và điều chỉnh hành vi tốt hơn cho bé.
