Cách dạy trẻ nóng tính, hay cáu giận và dễ bị kích động.
Tôi từng gặp 1 bé trai tầm 3 tuổi tỏ vẻ rất bực bội với mẹ mình khi mẹ cậu cố đội nón cho cậu. Cứ mỗi lần mẹ dụ đội nón là cậu quăng nón xuống và la khó chịu. Mẹ cậu quay sang than thở với cô bạn thân: tính nó vậy! nó cứng đầu như bố nó đó.
Thực ra, gen không quyết định hoàn toàn đến tính cách nóng nảy của trẻ.
Các nguyên nhân dẫn đến tính cách nóng nảy của bé:
- Sự nóng nảy có liên quan đến gen di truyền
TS. McDermott, ĐH Brown, Mỹ từng báo cáo về gen MAOA - liên quan đến chức năng kiểm soát cảm xúc nóng nảy hay bực bội. Có những người mang gen với biểu hiện chức năng thấp thường có khả năng kiểm soát cảm xúc kém; trong khi đó 1 số người có gen này biểu hiện chức năng cao hơn thì khả năng kiểm soát của họ tốt hơn. Gen này có thể di chuyển giữa các thế hệ. Thường gặp ở bé trai, và có khoảng 30% bé trai có gen có biểu hiện chức năng thấp hay gọi là gen "nóng nảy".
- Sự thiếu ngôn ngữ để diễn đạt cảm xúc trẻ mong muốn nếu trẻ nhỏ hơn 5 tuổi.
- Môi trường trẻ phát triển bao gồm cách giáo dục, lối sống của cha mẹ có thể quyết định việc trẻ có kiểm soát cảm xúc tốt hay không. Ví dụ: sự thường xuyên chứng kiến tranh cãi của bố mẹ trong sinh hoạt hằng ngày, cách nói chuyện kiểu hổ báo trong giáo dục trẻ.
Cách giáo dục tích cực khiến trẻ ít nóng nảy
1. Dạy trẻ cách tự giải quyết vấn đề
Đây là cách giáo dục hiệu quả để trẻ tự kiểm soát cảm xúc bản thân. Khi trẻ gặp khó khăn một vấn đề gì, cứ để trẻ làm. Bạn chỉ hướng dẫn. Trẻ có thể tự bực tức bản thân ngay lúc đó, nhưng không có cớ truyền cảm xúc cho người khác. Khi trẻ nhận ra cảm xúc này, trẻ bắt đầu học cách vượt qua nó.
Rất nhiều cha mẹ thấy trẻ khó khăn và bực tức khi làm điều gì liền làm thay hoặc bắt trẻ làm theo ý họ, thì lúc này trẻ bắt đầu chuyển vấn đề cho cha mẹ, hơn là nhận ra cảm xúc và vấn đề của mình. Trẻ vẫn mắc kẹt ở đó đến khi trẻ có thể tự làm nó.
2. Dừng việc đang làm cho đến khi trẻ hết cơn tức giận
Nếu trẻ đang làm cùng bạn một việc gì đó, trẻ quát tháo hay tức giận, thì bạn kết thúc công việc đó, không tranh cãi và chỉ nói rằng: "chúng ta chỉ làm khi con bình tĩnh hơn".
3. Không nên dùng kiểu hổ báo để giao tiếp với trẻ dù bạn đang tức giận
Khi tức giận, bạn chỉ nên im lặng và tập trung vào hơi thở hơn là nói hay làm điều gì.
4. Tránh tranh cãi với vợ/ chồng trước mặt trẻ
Sống trong gia đình, không thể tránh xung đột vợ chồng. Bí quyết để giải quyết xung đột là "kẻ nói người im lặng". Im lặng không thể hiện sự yếu kém, mà là thể hiện sự văn minh của bạn vì bạn chỉ nói với người muốn nghe. Đó là lối hành xử văn minh!
5. Dạy trẻ ngôn ngữ để thể hiện cảm xúc của mình
Điều này có thể làm khi trẻ khoảng 18 tháng tuổi.
Khi trẻ bực tức vì không làm được việc gì đó, hãy hỏi trẻ "con có cần mẹ giúp không". Và cũng hãy dạy con nói lời cảm ơn sau khi được giúp. Con sẽ biết cách để nhờ mọi người hỗ trợ những lần sau thay vì bực bội.
Note
Rose McDermott R, et al. 2009 Monoamine oxidase A gene (MAOA) predicts behavioral aggression following provocation. Proc Natl Acad Sci U S A.;106(7):2118-2123.
Denson, T. (2014) Temper trap: the genetics of aggression and self-control. The Conversation.
